Faruk Bildirici: "Doğalgaz faturasını düşüren don'lar"...

Tam da doğalgaz ve elektrik fiyatlarına olağanüstü zamların ilan edildiği günlerde Bursa’dan dikkat çekici bir haber geldi: “Doğalgaz faturasını düşüren don’lar!”

Yün iç çamaşırları satan Naci Bağcı adlı bir esnaf, vitrinine “Doğalgaz faturalarını düşüren don’lar burada” diye yazmış, doğalgaz ve elektrik fiyatlarına gelen zammı fırsata çevirmeye çalışıyordu.

İnternet sitelerinde kullanılan bu haber sosyal medyada da yoğun biçimde paylaşıldı. 9 Ocak’ta da Şok ve Sözcü gazetelerinde yayımlandı. Şok, “Bursalı esnaf Naci Bağcı’dan düşük fatura için çözüm önerisi: Giy bu donu kıs kombiyi” başlığıyla manşete almıştı.

Doğrusu ilk gördüğümde başlığına bakıp geçtim, ayrıntısını okumadım bile. İnsanların epey ilgisini çekmiş olacak ki, bu haber sık sık sosyal medyada önüme düşmeye devam etti. Bunun üzerine haberi okudum.

Malını satmaya çalışan bir esnaf, dönem koşullarına uygun bir slogan bulmuştu. Bir esnafın popülerleşme girişimiyle karşı karşıyaydım. Fakat bu haberi bir yerlerden hatırlıyordum! Daha önce de okumuş muydum diye internette tarayınca ne göreyim? Aynı haber yıllardır tekrarlanıp durmuş!

Esnaf mı kandırmış, yoksa gazeteciler mi maden bulmuş gibi ona sarılmış bilemiyorum ama esnaf yıllardır aynı sloganı tekrarlayıp durmuş, gazeteciler de hep aynı şekilde haber yapmış onu.

Aynı haber sekiz yıldır tekrarlanıyor

Bursalı uyanık esnafla ilgili ilk haberi 2013 yılında buldum. İHA ve Mynet internet sitelerinde “Doğalgaz faturalarını düşüren donlar” başlığıyla 26 Aralık’ta yayımlanan haberde Naci Bağcı’nın dükkanının önünde çekilmiş fotoğrafı yer alıyordu. Camda yine aynı yazı asılıydı.

İki yıl sonra aynı haber bu kez ve Vatan gazetelerinde yayımlanmış. Bursa’da 25 yıldır iç çamaşırı satan Naci Bağcı adlı esnafın “Doğalgaz faturalarını düşüren yün donlar burada” sloganıyla satış yaptığı yazılmış bu . 2015 yılında yün don ve atletlerin fiyatları 18 ile 50 lira arasında değişiyormuş.

2018 yılında da Cumhuriyet, Evrensel ve CNN Türk tekrarlamış esnaf Naci Bağcı’nın haberini. DHA mahrecini taşıyan “Vatandaşın doğalgaz çözümü” başlıklı in girişinde sanki yeni bir olaymış gibi “Naci Bağcı, satışlarını artırabilmek için dükkan camına 'Doğal gaz faturalarını düşüren donlar burada' yazılı pankartı astı” deniliyor. Bağcı’nın “Pankarttan sonra satışlar arttı” sözüne de yer veriliyor.

2019 yılında Sabah, Sözcü; Takvim ve Habertürk’te yayımlanan ise “Bursa için gülümseten ‘don’ uyarısı” başlığını taşıyor. Haberde “Bursa'da yıllardır yün iç çamaşırı satışı yapan Naci Bağcı, ilginç sloganlarıyla vatandaşların dikkatini çekmeyi başardı” deniyor. İHA mahreçli haber, daha öncekiler gibi yine kış aylarına rastlıyor, 5 Aralık 2019 tarihli.

Nedense “Doğalgaz faturalarını düşüren don” haberini 2020 ve 2021 yıllarında bulamadım! Ama bu yılbaşında doğalgaz ve elektrik zamları yüksek olunca hemen esnaf Naci Bağcı yeniden hatırlandı galiba…

Yerel medyada da durum aynı

Sadece ulusal medyada değil, yerel medyada da Naci Bağcı adlı esnafın haberi yıllardır hemen aynı içerikle tekrarlanıp duruyor.

Örneğin, bu yıl 8 Ocak’ta “Bursa'da doğalgaz ve elektrik faturalarını düşünenlere ‘donlu' çözüm” yayımlayan Bursa Hakimiyet gazetesi bu konuyu 11 Ekim 2018’de de “Bursa’da dikkat çeken yün don afişi” başlığıyla yapmıştı.

Naci Bağcı, 2018’deki haberde “Yün içliklerin takımı 140 lira, defolu olanlar ise 90 lira” bilgisini veriyor, 2022’deki haberde fiyatları “Yün içlikler defolu ve defosuz olarak 55 ila 110 liraya satılıyor” diye yineliyordu. Üç yıl arayla yayımlanan iki haber arasındaki neredeyse tek fark da buydu. Bu esnafın yıllardır bu slogan ile satış yaptığından, bu konuda daha önce defalarca haber çıktığından ise hiç bahsedilmiyordu.

“Bursa’da Bugün” sitesi de “Bu donlar doğalgaz faturalarını düşürecek” haberini 2015 yılında kullanmıştı; bu yıl 8 Ocak’ta bir kez daha kullandı. O da diğer yerel gazete ve siteler gibi, bu olayın yıllardır tekrarlandığına hiç değinmemiş; yeni bir gelişmeymiş gibi okurlarına sunmuştu.

Yanıltıcı ve tembel gazetecilik

Yerel bir haberin, sanki ilk kez böyle bir afişle yün iç çamaşırı satılıyormuş gibi yıllardır sürekli haber yapılması kuşkusuz esnafın işine geliyordur. Bedavadan tanıtımı kim reddedebilir ki? Onun itiraz etmemesi anlaşılır bir durum.

Ancak gazetecilerin aynı haberi yeni gibi tekrarlaması ve aynı medya kuruluşlarında defalarca yayımlanması gazetecilik açısından acıklı bir durum. Yerel muhabirlerin bu haberi farkında olmadan tekrarladıklarını düşünemiyorum. Yaşadıkları kentteki bir esnafın camına astığı afişin daha önce haber olduğunu unutsalar bile, o afişin yıllardır orada durduğunu görüyorlardır herhalde. Görmüyorlarsa o da başka bir sorun zaten.

Yaygın medyada ise eski olduğu fark edilmeden kullanılıyor olabilir. Özellikle internet sitelerinde haberler çoğu kez sorgulanmadan, eksiği, yanlışı incelenmeden yayına verilebiliyor. Her gün yüzlerce haberle ilgilenen editörlerin “Doğalgaz faturası düşüren don” haberinin daha önce yayımlandığını hatırlamaları da zor. İnternette tarama yapılmayınca da böyle hatalar kaçınılmaz.

Böyle bir haber, yeni bir gelişme olmamasına rağmen yıllardır tekrarlanmamalıydı. Yeni bir tarafı olmadan illa yazılacaksa da bu esnafın en az sekiz yıldır bu sloganla satış yaptığı, bununla ilgili olarak daha önce de haber yapıldığı ve yayımlandığı da haberde mutlaka belirtilmeliydi. Dürüstlük bunu gerektirir.

Oysa bu tekrar haberlerle, okur ve izleyicilere yanlış bilgi veriliyor, kandırılıyorlar. Haber her tekrarlandığında insanlar, o yılki zamlar karşısında Bursalı esnafın böyle bir slogan bulduğunu, olayın yeni olduğunu sanıyor.

Daha önce yayımlandığını bilerek bunu yapanlarınki yanıltıcı ve tembel gazetecilik. Daha önce yayımlandığını fark etmeden yayımlayanlarınki ise editöryal zaaf.

Ne yazık ki, “Doğalgaz faturasını düşüren don” gibi sürekli tekrarlanan haberlere çok rastlıyorum. Umarım bu haber örnek olur da editörler önlerine gelen haberleri daha dikkatli tarar.